İhtiyaç & Talep

İhtiyaç ve Talep; aslında Ekonomi Biliminin kavramlarıdır. Ancak Halk Sağlığında da çok sık kullandığımız yani sağlık sektörüne de girmiş olan ve gerekli olan kavramlardır. İhtiyaç ve Talep’in anlamını bilmediğimiz zaman farklı kullanabiliriz. Ve sağlık hizmetlerini de bu anlamda verimsiz hâle kolaylıkla getirebiliriz. İhtiyaç, en kısa tanımla, kişilerin yararlanma kapasitesidir. Yani bu kavrama yabancı olan, günlük hayattaki kullanımıyla anlayan kişilerin zannettiği gibi sağlık ihtiyacının; bir kişinin sağlık konusunda istediği, yetersiz bulduğu yani ihtiyacı olan bir şey olarak anlaşılmaması gerekir. Bu anlamda Talep’ten çok farklı bir kavramdır. Talep, en kısa tanımıyla sağlık örgütlerinden istenenler, istenilenler olarak tanımlanır. Ekonomik anlamda Talep’in tanımı biraz daha ayrıntılıdır.

Sağlık örgütünden insanlar ne ister? Çok şey ister. Bu isteklerin bir kısmı ihtiyaçlardır, bir kısmı alışkanlıklardır, bir kısmı arzulardır, isteklerdir. Örneğin; burnundaki eğriliği düzelttirmek isteyen bir insanın isteği, sağlık açısından ihtiyaç olmayabilir. Dudağını biraz daha kalınlaştırarak farklı görünmek isteyen bir kadının ya da göbeğindeki yağı aldırarak biraz daha şık görünmek isteyen bir erkeğin bu isteği, sağlık kuruluşlarından istediği bu hizmetler ihtiyaç kapsamında değerlendirilmemelidir; bunlar istekleri oluşturur. İhtiyaç, adı üstünde yararlanma kapasitesidir. Yani kişiye sunulan hizmet sunulduğu zaman kişinin sağlığı için bundan yarar sağlanabiliyor ise bu ihtiyaç anlamına gelir.

Bazı ihtiyaçlar ifade edilebilir bazı ihtiyaçlar ifade edilemez. Örneğin; çocukların bebeklerin neye ihtiyaçları olduğunu kendileri hiçbir zaman söyleyemez. Onların yerine anneleri babaları söyleyebilir. Anne- babaların söylediği de çoğu zaman o ihtiyacı tam olarak yansıtmaz. Bebeklerin, çocukların sağlık ihtiyacını profesyoneller anlamak zorundadır. Keza komadaki hastanın, bilincini kaybetmiş bir insanın yada evde bakım hizmeti alan demanslı bir kişinin neye ihtiyacı olduğunu kendisi ifade edemez, isteğe dönüştüremez. Birtakım isteklerin ihtiyaç olmaması söz konusu olduğu gibi birtakım ihtiyaçların da istek olarak talep edilememesi, ifade edilememesi söz konusudur. Dolayısıyla sağlık sektöründe ihtiyacı iyi anlamak, ihtiyaca yönelik hizmet sunmak gerekir. İhtiyacı “yararlanma kapasitesi” diye belirtmemizin bir başka nedeni de bazen gerçekten ihtiyaç olan durumlarda o ihtiyacı karşılama amacıyla sunulabilecek hizmetlerin kişiye hiçbir yarar sağlamamasıdır. Örneğin, tedavisi olmayan bir hastalık için ihtiyaç olabilir ama tedavisi yoksa yarar da olmayacaktır. O zaman bunu analiz etmeye bu ihtiyaç için hizmet ödemeye gerek de kalmayacaktır.