Nedensellik

Nedensellik, neden sonuç ilişkisine kullanılan bir kavramdır. Tıpta nedensellik açıklanması, tanımlanması çok tartışmalı olan bir kavramdır. Nedenselliğin kendisi çok tartışmalı olan ve felsefenin bilgi alanında olan bir kavramdır. Bugünkü kabullerimize göre nedenselliği açıklarken en geçerli olan modelde herhangi bir nedenin bir sonuca yol açması için yani bir nedensellik ilişkisi için iki özelliğin bulunması gerekir. Bu özellikler gereklilik ve yeterliliktir. Bu iki özellik açısından da bir nedenin bir sonuca yol açması dört farklı şekilde ilişki olarak tanımlanabilir. Birinci şekilde neden sonuç için hem gerekli hem yeterli olabilir. İkinci şekilde neden sonuç için gerekli ancak yetersiz olabilir. Üçüncü şekilde neden sonuç için gereksiz ancak yeterli olabilir. Dördüncü şekilde de hem gereksiz hem de yetersiz olabilir. Bu maalesef Galile döneminden beri kullana geldiğimiz bir nedensellik ilişkisi olup insanlık henüz yeni bir paradigmayla bu nedensellik ilişkisini ileriye götürememiştir. Kuantum fiziğindeki gelişmeler, Cern’de yapılan deneylerden elde edilen bilgilerin ışığında yeni bir paradigmanın doğmakta olduğunu biliyoruz. Ancak bunu günlük kullanıma aktarmış değiliz. Bu klasik nedensellik ilişkisine birer örnek vermek gerekir ise ki bu örnekleri verdiğimiz zaman bu modele göre düşündüğümüz zaman tıpta hiçbir şeyin tek bir nedeni olmadığını, hiçbir hastalığın, hiçbir sağlık sorununun bilebildiğimiz tek bir gerekli ve yeterli nedeni olmadığını görüyoruz. Örneğin gereklilik ve yeterlilik açısından düşündüğümüzde nedensellik ilişkisini en iyi bildiğimiz bulaşıcı hastalıklar da bile örneğin tüberküloz hastalarında T. Bacilli hastalık için gerekli fakat yeterli değildir, aynı şekilde AIDS hastalığında da HIV virüsü gereklidir fakat yeterli değildir. Yani bu virüsle ya da bakteri ile karşılaşan kişilerin hasta olması şart değildir. Ama hasta olmaları için bu virüsle karşılaşmaları gerekir. Öte yandan bazı ilişkilerde örneğin hava kirliliği ile akciğer enfeksiyonları arasındaki ilişkiler hava kirliliği akciğer enfeksiyonu için bir gereklilik değildir ama yeterli bir etkendir.

Tıp bilimi uzun süre gereksiz ve yetersiz nedensellik ilişkileri ile uğraşmıştır. Bu ilişkileri aşmanın yolu epidemiyoloji sayesinde olmuştur. İnsanlık tarihine baktığımız zaman yıllarca asırlarca tıp biliminin aslında gerekli de olmayan yeterli de olmayan nedenlerle uğraştığının bulgularını görürüz.