Primer, Sekonder, Tersiyer Koruma

Halk sağlığının temel kavramlarından birisi de primer, sekonder ve tersiyer korumadır. Özellikle koruyucu hekimlik açısından bu kavramlar çok önem taşır. Ne anlama gelir bu kavramlar? Şöyle açıklayabiliriz. Primer koruma kişilerin hastalık etkeni ile daha karşılaşmadan sağlıklarının korunmaları anlamına gelir. Hastalık etkeni bir mikroorganizma olabilir, bir enfeksiyon etkeni olabilir, bir kimyasal ajan olabilir, bir fiziksel etkem olabilir. Ne olursa olsun kişinin sağlığını tehdit eden tehlikeliye sokacak hasta edecek herhangi bir etkenle karşılaşmadan önce alınan önlemler ve bu önlemlerle kişinin korunmasına primer korunma adı veriyoruz. Sekonder koruma ise primer korumanın başarılı olmadığı devreye giren bir korumadır. Bazen ikisi birlikte uyugulanabilir. Sekonder korumanın amacı kişi etkenle karşılaşmış ise karşılaştığı ilk anda olabildiğince erken dönemde bunu bulabilme amacıyla saptayabilme amacıyla yapılan faaliyetlere verilen isimdir. Örneğin sağlık taramaları kişilerde henüz hastalık belirtileri yokken ana hastalık etkeni ile karşılaşmışken erken dönemde saptama amacıyla yapılan bir takım faaliyetlerdir. Akciğer grafilerinin çekilmesi tüberküloz için, kadınlarda serviks kanseri için smear alınması, mamografiler yapılması, çeşitli kanser türleri için çeşitli taramaların yapılması ya da hipertansiyon ölçümleri gibi uygulamalar sekonder koruma örnekleridir. Tersiyer koruma ise etkenle karşılaşan kişide artık hastalık belirtileri ortaya çıktıktan sonra yani hastalığı kişi yaşamaya başladıktan sonra hastalığın etkilerinden ve hastalığın söz konusu olabilecek komplikasyonlarından yani sekellerinden kişiyi koruma amacıyla yapılan faaliyetlere verilen isimdir. Tersiyer koruma faaliyetleri genellikle rehabilitasyon hizmetlerini de kapsayan bir dizi faaliyettir.