İnsidans ve Prevalans

İnsidans ve Prevalans, tıpta hastalık ve sağlıkla ilgili çeşitli durumların ölçülmesi amacıyla kullanılan önemli iki ölçüttür. Çok kısa deyişle; morbidite ölçütleridir. Günlük hayatta sağlık profesyonellerinin bu kavramları çok sık kullandıklarını ama genelde de yanlış kullandıklarını görürüz. İnsidans ve Prevalans arasındaki farkı mutlaka iyi bilmek gerekir ve amacına uygun olarak, gerektiği yerde, doğru kullanmak gerekir.

İnsidans; risk altındaki toplumda belirli bir süre içerisinde ortaya çıkan yeni vakaların ortaya çıkış hızını ifade eder. Yani belirli bir süre içerisinde risk altındaki bir toplumda herhangi bir hastalık, kaza, engellilik durumunu inceliyor isek bunun görülme sıklığını, yeni vakalar olarak sayarız, belirli süreler içerisinde belirleriz ve risk altındaki toplumda bulunan kişi sayısına bölüp yüzde binde gibi bir çarpanla ifade ettiğimiz zaman; süreyi de belirterek -yılda, ayda, haftada ya da ömür boyu şeklinde- deriz ki: “X hastalığının insidansı şu kadar bölü yıldır.”

Prevalans ise; sağlıkla ilgili bir olayın ya da hastalığın görülme sıklığını belirtmekle birlikte insidanstan farklı olarak belirli bir anda saptanan eski ve yeni tüm vakaların görülme sıklığını ifade eder. Yani bunu formüle ederken belirli bir anda eski ve yeni tüm vakaları sayarız, sonra risk altındaki toplumda bulunan kişi sayısına böleriz, yine 100 veya 1000 gibi bir çarpanla çarparak belirli bir zaman için ifade ederiz.

Ancak Prevalansı genellikle anlık ifade ederiz. Süre gerektiği zaman Süre Prevalans denilen 2. bir kavram kullanırız. Yani bir yıllık prevalans, ömür boyu prevalans, on yıllık prevalans gibi hesap yapmamız da mümkündür; bu durumda da önce anlık prevalansı yani nokta prevalansı belirleriz; yani belirli bir anda saptanan tüm eski ve yeni vakaları sayarız, risk altındaki topluma böleriz. Daha sonra sağlam olan kişileri izlemeye başlarız. 10 yıl, ömür boyu izledikten sonra ortaya çıkan yeni vakaları da sayıp eski vakaların üzerine ekleriz ve risk altındaki topluma böleriz; bu da Süre Prevalansı verir.

İnsidans ve Prevalans aslında hız kategorisinde ölçütlerdir. İnsidansın “Belirli bir süre içerisinde ortaya çıkan yeni vakaların toplumdaki birey sayısına bölünmesiyle elde edilir.” şeklindeki tanımında kimilerinin aklına şu soru gelebilir: Peki, 1 yıl izlediğimiz toplumdaki kişi sayısı yılın başında farklı sonunda farklı ise ortaya çıkan yeni vakaları böleceğimiz toplumdaki birey sayısı yılın başındaki mi sonundaki birey sayısı mı olacak? Sadece insidans sözünü kullandığımız zaman yılın başındaki yani o sürenin başındaki insan sayısını almamız gerekir ki buna Kümülatif İnsidans adı verilir. Kümülatif İnsidans, avantaj ve dezavantajları olan bir ölçüttür. Bunun dezavantajlarını ortadan kaldırmak için İnsidans Yoğunluğu kavramını kullanırız. İnsidans Yoğunluğu’nda da her kişinin kaç ay, kaç gün ya da kaç yıl izlem altında kaldığını ayrıca hesaplarız. Ve adam- zaman birimi olarak ifade ederiz. O biraz daha komplike bir ölçüttür