Vekilharçlık

Vekilharçlık Türkçemizde çok eskiden kullanılan bir kavram olmakla birlikte yönetim bilimi içinde bilhassa sağlık yönetimi bilimi içinde son yıllarda kullanmaya başladığımız bir kavram. Aslında stewardship teriminin Türkçe’ye aktarılmış şekli. Bu kavram yönetim biliminde uzun yıllardır kullanılmasına rağmen Dünya Sağlık Örgütü özellikle sağlık bakanlıklarının rolünü tanımlamak adına bunu tekrar gündeme taşıdı son on yıl içinde. Aslında stewardship bir anlamda denetleyen planlayan, politike üreten, önderlik eden demek. Ama belki de bu kavramların hepsini de kapsayan kavram bu. Evet düzenleme var ama düzenlemeden daha kapsamlı bir anlayış sergiliyor. Örneğin bunu sağlık sistemine uyguladığımızda sağlık bakımı ile ilgili olan herşeyin hemen hemen her paydaşı ilgilendiren herşeyin dikkatli ve sorumlu bir yönetimini kapsıyor. Kısacası toplum sağlığını ilgilendiren hemen hemen bütün sektörlerdeki icraatları konu edinen bir kavram bu. Bu açıdan tek başına planlamak, tek başına denetlemek, tek başına politika üretmek, önderlik etmek kelimesiyle açıklamamız bunu zor. Bunu Türkçemizde daha çok belki çiftliklerin her işine karışan kişi olarak kahya kavramı vardır. Ama tabii geniş olarak sosyolojik düşündüğünüzde kahyalık sadece çiftliğe has değil bir toplum düşündüğünüzde o kelimeye oldukça yakın bir anlam ifade ediyor. Ben daha ziyade kahyalık kelimesi bir çiftlik anımsattığı için çiftliği çağrıştırdığı için o anlamı da içeren vekilharçlık kelimesini kullanmayı tercih ediyorum stewardship yerine. Zira tek başına stewardship de sözlüğe bakılmadan toplum kesiminde kolayca anlaşılmayan bir kelimedir diye düşünüyorum. Dünya Sağlık Örgütü sağlık sistemlerinin güçlendirilmesi başlığı altında sağlık sisteminin girdilerini oluşturan dört ana fonksiyondan bahseder. Biri sağlık sisteminin finansmanıdır, diğeri hizmet sunumudur, bir diğeri kaynak geliştirilmesidir. Bu kaynak geliştirilmesi sadece finans değil insan kaynağı alt yapi vs. geliştirilmesidir. Ve bir diğeri de stewardshiptir yani vekilharçlıktır. İşte dolayısıyla vekilharçlığı sadece yönetimdeki bir kavram olarak görmek değil sağlık sisteminin güçlendirilmesi için en ana fonksiyonlardan biri olarak görme durumundayız. Bu açıdan bir şekilde bu kelimenin içini doldurmalıyız. Yine Dünya Sağlık Örgütü sağlık sisteminde ülkelerde stewardship fonksiyonunun yeri bu rolü üstlenmesi gereken kurum sağlık bakanlığıdır der. Dolayısıyla stewardship rolünü üstlenmiş bir sağlık bakanlığı ülkedeki sağlıkla ilgili herşeye ciddi olarak müdahale eden onları icraata koyan değil ama icraatını yöneten denetleyen söz sahibi olan bir kurum olma durumundadır.