Halk Sağlığı

Halk sağlığı örgütlü faaliyetler yoluyla hastalıkların önlenmesi, hayatın uzatılması ve sağlığın geliştirilmesi sanatıdır. Bu tanım 1920 yılında yapılmış bir tanımdır ancak günümüzde de en geçerli olan tanımdır. Bütün hekimlik ve bilim alanları hayatın uzatılmasıyla, ölümün önlenmesiyle, hasta olanların tedavisiyle ve sağlığın geliştirilmesiyle uğraşır. Fakat halk sağlığı bilim alanı bunu toplum düzeyinde yapar yani bireylerle tek tek uğraşmaz. Aslında halk sağlığı sözcüğü yerine kamu sağlığı sözcüğü kullanılması daha doğru olurdu. Nitekim başka dillerde halk sağlığının kullanımına baktığımız zaman örneğin ingilizcesi public health’tir. Public health, kamu sağlığı anlamına gelir. Kamu sağlığı olmasının nedeni ise halk sağlığı sorunları kişilerin tercihlerine bırakılmış bir durum değildir. Kamusal niteliği olan durumlardır. Halk sağlığı hekimi ya da halk sağlığı profesyonelinin ilgi alanı da tek tek bireyler değildir ya da kendisine başvuran bireyler değildir. Bu nedenle kamudur. Tüm kamuyu ilgilendiren, tüm insanları ilgilendiren o sorunların farkında olsunlar ya da olmasınlar, o sorunların çözümü için her hangi bir tedavi ya da çözüm talebinde bulunsunlar ya da bulunmasınlar halk sağlıkçı talebe veya isteğe bakmaksızın, o sorunlara çözüm arayan, o sorunları tanımlayan, teşhis eden ve tedavi eden kişidir. Bu anlamda halk sağlığı biliminin tanı ve tedavi yöntemleri diğer tıp bilimlerinden yani klinik bilimlerden farklıdır. Örneğin bir pediatrici, bir nörolog teşhis sırasında biyokimya tetkikleri, radyoloji tetkikleri, laboratuvardan bir takım incelemeleri isteyerek teşhis koyarken; halk sağlıkçının laboratuvarı biyoistatistik bilimin yöntemleridir ve epidemiyolojidir. Epidemiyolojik yöntemler araştırma planları yapmak, biyoistatistik yöntemleri kullanarak da varolan istatistikleri analiz eder. Toplumların sağlık sorunlarına teşhis koyar. Tedavi konusu da diğer tıp bilimlerinin yöntemlerinden farklıdır. Diğer tıp bilimlerinin tedavi yöntemleri daha çok ilaç tedavisi yani kemoterapi, cerrahi tedavi, radyoterapi iken; halk sağlığının tedavi yöntemi sağlık yönetimi ve eğitimidir. Toplumların sağlık yönünden eğitilmesi ve bunlar için en ideal sağlık sistemlerinin örgütlenmesi, kurulması ve yönetimidir. Tedavisini bu yolla yapar.

Halk sağlığı ne değildir?

Halk sağlığı konusunda sıradan insanların da kafası karışıktır. Halk sağlığı ihtisası yapan uzmanlık öğrencilerinin de kafası karışıktır. Hatta bir takım halk sağlığı uzmanlarının ve halk sağlığı profesörlerinin de kafası karışıktır.Kendine göre herkesin bir halk sağlığı tanımı vardır. Çoğuna sorduğumuzda halk sağlığı, halkın sorunları ile ilgileniyor diye düşünür. Halk dediğin daha çok yoksul, sosyal yönden aşağıdaki sınıflardır. Örneğin özel hastaneler halk sağlığı ile ilgilenmez, özel doktor muayenehaneleri halk sağlığı ile ilgilenmez, hiç kimsenin ilgilenmediği sorunlarla halk sağlıkçılar ilgilenir gibi bir algı vardır. Bu son derece yanlıştır. Yanlışlığının en belirgin göstergesi de dünyada halk sağılığı okullarının, halk sağlığı biliminin en gelişmiş ülkeleri kapitalist ülkelerdir. ABD bu anlamda başı çekmektedir. Sıradan insanlar için ve maalesef bir takım halk sağlığı uzmanları için, halk sağlığı eşittir tıbbın kıyısında köşesinde kalmış bir takım işlerle uğraşmaktır. Örneğin düşünürler ki halk sağlıkçının görevi el yıkmayı öğretmektir, hastalara ilaçlarının nasıl kullanılacağını öğretmektir. Sağlık eğitimi deyince onu anlarlar. Veya temizliğine nasıl dikkat edileceğini öğretmektir. Yani bir tür hayat bilgisi dersi olarak görürler. Hiç alakası yoktur. Halk sağlığı multidisipliner çok komplike bir bilim alanıdır. Tıbbın ötesinde bir bilim alanı olduğu için gelişmiş ülkelerde halk sağlığı fakülteleri vardır. Halk sağlığı fakültelerinde ortalama 15-20 civarında yüksek lisans ve doktora programları yürütülmektedir. Sağlık psikolojisi, sağlık ekonomisi, sağlık planlaması, sağlık politikası, sağlık yönetimi, sağlık eğitimi, sağlık sosyolojisi, sağlık antropolojisi, toplum beslenmesi, okul sağlığı, aile sağlığı, marjinal grupların sağlık hizmetleri gibi buna benzer onlarca bilim alanı, alt bilim alanı, yan dal alanları vardır.