Hawthorne Etkisi

Hawthorne Etkisi; araştımalarda sık karşılaşılan hata türlerinden bir diğeridir. Hawthorne sözcüğünün kullanılmasının nedeni ABD’de Hawthorne isimli bir elektirik üretim tesisinde yapılan araştırma sırasında bu etkinin tanımlanmış olmasıdır. Aslında bu hatanın tam adına “Araştırmacının araştırmanın amacının bilinmesinden kaynaklanan hata türü” demek daha doğru olur. Şöyle olur bu hata; özellikle kişilerin performansının ölçüldüğü durumlarda eğer kişiler kendilerinin performansının ölçülmesinin söz konusu olduğunu bilirler ise performanslarının araştırılma amacına uygun olarak normal dışı bir şekilde arttırma yoluna gitmektedirler.

Hawthorne Elektirk Santralinde yapılan araştırmada; işçilerin çalışma potansiyeli ve performansı üzerinde çevresel koşulların etkisi amaçlanmıştır. Bu amaçla da ortamın koşulları değiştirilerek -örneğin elektirik miktarı arttırılarak,aydınlanma miktarı arttırılarak, ses miktarı değiştirilerek- ölçümler yapılmıştır. Aydınlanma miktarı arttığında işçilerin performansının arttığı ama aydınlanma miktarı azaldığında da işçilerin performansının arttığı görülmüştür. Birbiriyle çelişkili gibi görünen bu durum aslında çevre koşullarının değiştirilmesine bağlı değil; her iki koşulda da işçilerin araştırmanın ne amaçla yapıldığını bilmesine bağlı ortaya çıkmış sonuçlardır. İşçiler kendi performansının ölçüldüğünü bildikleri için “ölçümler yapılacak” düşüncesiyle sürekli olarak performanslarını normalin üstünde göstermeye çalışmıştır. Dolayısıyla amacın bazen araştırmaya katılacaklar tarafından bilinmesi sonucu etkileyebilecek ise amaç konusunda bu kişileri bilinmez duruma sokmak yani körleştirmek gerekebilir. Kör çalışmaların amacı da budur.